Czym jest czynny żal podatkowy i jak go napisać?

Niekiedy zdarza się tak, że deklaracja podatkowa nie zostanie rozliczona w terminie. Składający może również popełnić w niej błąd, którego skutkiem będzie zapłacenie niższej kwoty podatku. W takim przypadku może zostać nałożona kara grzywny lub pozbawienia wolności. Co warto zrobić w takim przypadku? Rozwiązaniem jest złożenie czynnego żalu, czyli dobrowolnego przyznania się do popełnienia czynu, by uniknąć postępowania o ten czyn zabroniony. Jak więc i gdzie czynny żal należy złożyć? Na co zwrócić uwagę?

Z tego wpisu dowiesz się:

Czynny żal – co to jest i czym się charakteryzuje?

Terminowe opłacanie podatków to obowiązek każdego przedsiębiorcy. Niemniej zdarza się, że celowo bądź przez niedopatrzenie narusza się obowiązujące przepisy. Konsekwencje są różne – od mandatu, przez grzywnę do wyroku sądowego i pozbawienia wolności oraz kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa, która dostarczy podstaw do wszczęcia postępowania. Oczywiście kara uzależniona jest od wagi błędu. Aby tego uniknąć, warto skorzystać z instytucji czynnego żalu, wynikającego z niewiedzy podatnika, czyli przyznania się do popełnienia wykroczenia. Reguluje to art. 16 Kodeksu Karnego Skarbowego, w którym zawarte jest, że: 

Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.

Co zrobić w przypadku, gdy przedsiębiorca uświadomi sobie, że popełnił przestępstwo lub wykroczenie skarbowe? Należy niezwłocznie udać się do urzędu skarbowego bądź urzędu celno-skarbowego i złożyć pismo do naczelnika urzędu lub wysłać czynny żal elektronicznie bądź drogą listowną. Trzeba również uregulować zaległe zobowiązania. Wpłaty należy dokonać we wskazanym przez organ terminie. W dokumencie wyjaśniającym należy zawrzeć natomiast to, na czym polegał czyn zabroniony i kiedy został on popełniony. 

czynny żal

Komu przysługuje prawo złożenia czynnego żalu?

Przepisy konkretnie określają, że czynny żal może być złożony wyłącznie przez osobę, która popełniła czyn zabroniony. Podatnik musi udać się do urzędu w przypadku, gdy: 

  • nie złożył zeznania podatkowego w odpowiednim terminie;

  • nie zapłacił podatku dochodowego (PIT/CIT) lub podatku VAT albo zapłacił nieodpowiedni;

  • prowadził księgi rachunkowe w sposób nierzetelny;

  • dopuścił się do zatajenia przed organem podatkowym rzeczywistych rozmiarów działalności gospodarczej;

  • faktury były nierzetelnie wystawiane;

  • wyłudził zwrot należności celnej lub wyłudził pozwolenie celne;

  • stosował bezprawnie obniżone stawki VAT lub całkowite zwolnienie podatkowe.

Termin składania pisma nie jest ściśle określony. Niemniej warto złożyć je jak najszybciej, zanim organ ścigania udokumentuje popełnienie przestępstwa lub wykroczenia służbowego. Należy wziąć pod uwagę, że w przypadku gdy pismo nie wpłynie do urzędu, organ ścigania może wszcząć postępowanie, w którym przeprowadzi kontrolę. Może dość nawet do przeszukania w celu ujawnienia przestępstwa. Zostały wprowadzone także procedury wyjaśniające przypadki, w których złożenie wniosku będzie nieskuteczne. Nie musi natomiast składać go ten, kto wcześniej zauważył niezgodność oraz dokonał korekty. Czynny żal nie przysługuje również tym, którzy:

  • zostali już wezwani w związku z czynem zabronionym i zostało to udokumentowane;

  • są w trakcie postępowania kontrolnego;

  • kierowali zorganizowaną grupą i/lub nakłaniali inną osobę do popełnienia takiego przestępstwa;

  • kierowali wykonaniem przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.

Co powinien zawierać czynny żal?

Nie ma ściśle określonego wzoru pisma, dlatego też tak wielu podatników zastanawia się jak powinien wyglądać czynny żal i jak go napisać. W niektórych Urzędach Skarbowych można jednak znaleźć przykładowe formularze, na podstawie których składa się wniosek i wprowadza wymagane informacje. Na stronie może dostępny być także czynny żal i jego uzasadnienie z przykładami. Przed złożeniem dokumentu należy upewnić się, czy przede wszystkim znajdują się tam prawidłowe dane osobowe, miejscowość oraz data, a także adresat dokumentu. Należy uwzględnić także wszelkie okoliczności dokonanego czynu i wyróżnić osoby, które mogły brać w tym udział. Dokument musi być zwieńczony podpisem wnioskującego. Pominięcie któregokolwiek z tych wymagań może skutkować odrzuceniem i sprawić, że czynny żal jest nieskuteczny. W związku ze złożeniem zawiadomienia o popełnieniu wykroczenia, organ ścigania podejmuje konkretne decyzje. Może uznać czynny żal za skuteczny. Wówczas naczelnik urzędu nie będzie o tym informował w piśmie osobnym. Odstąpi od nałożenia kary za niespełnione obowiązki podatkowe. Może także uznać czynny żal za nieskuteczny, jeśli zaszły okoliczności wyróżnione w ustawie. W takim przypadku rozpoczyna się prowadzenie postępowania na zasadach określonych w Kodeksie Karnym Skarbowym.

Czynny żal - darmowy wzór oświadczenia w formacie PDF i DOCX

Czynny żal a korekta JPK – jakie są różnice i o czym pamiętać?

W związku ze zmianami przepisowymi dotyczącymi czynnego żalu oraz Nowym Ładem 1 stycznia 2022 roku podatnik nie ma już obowiązku przesyłania korekty JPK_VAT z deklaracją. Czym więc różni się korekta JPK a czynny żal? Dotychczas za każdym razem podczas składania JPK należało złożyć również czynny żal, by uniknąć kary grzywny. Ministerstwo Finansów zdecydowało się jednak uściślić przepisy i uregulować ten zapis. Dlatego też od początku ubiegłego roku należy pamiętać, że korekta deklaracji musi być złożona przed upływem okresu powstania zobowiązania podatkowego oraz zakazu korekty, który objęty jest decyzją określającą zobowiązanie podatkowe. Trzeba także spłacić uszczuplone podatki. Spełnienie tych dwóch warunków daje ochronę przed grzywną za unikanie uiszczeń.