Nowy podatek minimalny w 2024 roku – czym jest i kogo dotyczy?

Kogo dotyczy podatek minimalny 2024? Podstawa opodatkowania

Jak jednak będzie ustalony konkretny poziom dochodu? Co będzie brane pod uwagę podczas analizy? Wszelkie istotne informacje zawarte są w Dzienniku Ustaw z 2023 r. w poz. 2805, czyli w obwieszczeniu dotyczącym ogłoszenia ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Jak to wygląda zgodnie z literą prawa? Warto zapoznać się z przepisami o podatku minimalnym. Według art. 24ca.:

1. Podatek od spółek będących podatnikami w rozumieniu art. 3 ust. 1 oraz podatkowych grup kapitałowych, które w roku podatkowym:
   1. poniosły stratę ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych albo
   2. osiągnęły udział dochodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych, określonych zgodnie z art. 7 ust. 1 albo art. 7a ust. 1, w przychodach innych niż z zysków kapitałowych w wysokości nie większej niż 2% – wynosi 10% podstawy opodatkowania (minimalny podatek dochodowy).

Dodatkowo przepisy przedstawiają również konkretne metody wyliczania strat czy aspekty, które nie są brane pod uwagę podczas tej oceny. Dlatego przedsiębiorcy chcący rzetelnie zweryfikować, jak w praktyce wygląda minimalny podatek dochodowy, kogo dotyczy i czego nie uwzględnia, powinni zapoznać się z treścią ustawy lub też skonsultować swoje obawy z osobą specjalizującą się w tych zmianach.

Kiedy podmiot zapłaci podatek minimalny?

Historia tej zmiany podatkowej od początku jest długa i zawiła – minimalny podatek dochodowy od kiedy zrodził się jako nowy pomysł ówczesnej władzy, nieustannie budził wątpliwości i był źródłem wielu komplikacji. I choć podatek minimalny został wprowadzony przez Polski Ład 1 stycznia 2022 r, to oficjalnie zmiana ta nie należała jeszcze wtedy do wiążących, a sama idea powstała rok wcześniej. Były to wówczas jedynie pierwsze, dość nieudane próby jego wdrożenia. Biorąc jednak pod uwagę, w jakim miejscu w trakcie 2022 r. była wówczas Polska (środek pandemii, braki w dostępności towarów, zamrożenie produkcji czy obawy związane z wybuchem wojny pomiędzy Rosją a Ukrainą) – zmiany podatkowe byłyby w tamtym momencie zbyt obciążające. Dlatego też ze względu na niesprzyjającą sytuację geopolityczną, zawiły proces implementacji zmian i przede wszystkim krytykę systemu, ustawa z dnia 7 października 2022 r. przeszła nowelizację, a czas realnego wejścia w życie zawartych w niej przepisów został ostatecznie odroczony. W tym roku jednak, po niemal półtora roku oczekiwania, regulacje zyskały moc prawną i faktycznie podatek minimalny wchodzi w życie od 1 stycznia 2024 r. Co szczególnie istotne w oczach przedsiębiorców, podatek minimalny 2024 r. zaczął funkcjonować od stycznia, ale sam termin jego opłacenia wyznaczono na koniec marca 2025 roku.

Podatek minimalny a normalny podatek dochodowy

Wielu przedsiębiorców, mając nadzieję na uniknięcie dodatkowych kosztów prowadzenia działalności, zastanawia się, czy podatek minimalny „wypiera” ten standardowy, opłacany do tej pory. Niestety, tak nie jest – zgodnie z obowiązującymi zasadami, minimalny podatek dochodowy działa w sposób równoległy, czyli niezależnie od podatku CIT. Jak to jednak wygląda w praktyce? Może zdarzyć się, że w danym roku na podatniku będzie spoczywał obowiązek jednoczesnego uregulowania kwoty wynikającej z dwóch, wspomnianych wcześniej podatków. Na szczęście przedsiębiorca, który znajdzie się w takiej sytuacji, nie musi uiszczać zarówno jednego, jak i drugiego podatku. Wystarczy od kwoty podatku minimalnego odjąć podatek CIT – w taki sposób podatnik otrzyma finalną wartość należną do zapłaty. Warto jednak wiedzieć, że jeśli przedsiębiorca ureguluje taki podatek, wówczas otrzyma możliwość jego odliczenia od normalnego podatku dochodowego w zeznaniach za następne 3 lata.

Wszystkie te zawiłości i normy prawne sprawiają, że każdy, kto prowadzi firmę, powinien sprawdzić, czy ze względu na osiągane przychody nie podlega obowiązkowi opłacenia także podatku minimalnego.

Minimalny podatek dochodowy – zagrożenia wg ekspertów

Wielu specjalistów próbuje przewidzieć, jakie istnieją zagrożenie związane z podatkiem minimalnym – zwłaszcza dla przedsiębiorców i polskiej gospodarki. W teorii wdrożenie tych zmian ma przynosić pozytywne rezultaty, szczególnie w kontekście „uszczelnienia” systemu podatkowego. Jak jednak patrzą na to osoby zajmujące się na co dzień tym tematem? Eksperci mają wątpliwości, czy nowość w rozliczeniu faktycznie dobrze wpłynie na funkcjonowanie polskich firm. Przede wszystkim podnoszone są głosy, że regulacje dosięgną przedsiębiorstw, które faktycznie mają kłopoty z utrzymaniem biznesu i osiąganiem realnej rentowności. Może to więc spowodować, że firma nieznajdująca się w najlepszej kondycji, będzie zmuszona uiścić wyższą kwotę podatku niż ta, która odnotowuje znaczne zyski. Zamysł ten nie podoba się chyba nikomu i trudno się temu dziwić – jest nie tylko kontrowersyjny, ale według prognoz istnieje prawdopodobieństwo, że będzie przyczyną jeszcze większych kłopotów finansowych takich firm, a nawet powodem ich upadku.

Podatek minimalny: jaki skutek dla podatnika może mieć idea Polskiego Ładu?

Ile jednak będzie takich podmiotów? Jak dużo osób będzie musiało zmierzyć się z minimalnym podatkiem dochodowym? Jeśli chcielibyśmy wiedzieć, jak wyglądałaby skala, warto przyjrzeć się statystykom. Według danych w 2022 roku na około 4000 firm 670 z nich podlegałoby pod obowiązek regulowania tego podatku ze względu na 2% wartość przychodu i 320 podmiotów z wykazaną stratą finansową. Z tego wynika, że podatek minimalny dotyczy około 1000 przedsiębiorstw byłoby zakwalifikowanych do płacenia podatku minimalnego. To oznacza, że średnio co 4 przedsiębiorca musiałby mierzyć się ze zmianami w prawie podatkowym.

Oprócz oczywistych i wspomnianych wyżej zagrożeń wprowadzenie minimalnego podatku CIT wiąże się też z innymi skutkami dla biznesmenów. Przede wszystkim według doradców reforma w systemie podatkowym przyczyni się do powstania jeszcze większego chaosu w wielu firmach. Kłopoty te będą wynikały przede wszystkim z samych regulacji – potrzeby dostosowania się do nowych zmian zgodnie z obowiązującymi zasadami. W tym przypadku konieczne będzie zapoznanie się z ustawą o CIT, aby móc dowiedzieć się, czy firma, którą prowadzimy, kwalifikuje się do minimalnego podatku dochodowego. Jeśli podlegamy pod ten typ podatku, wówczas konieczne będzie ustalenie wskaźnika rentowności czy obliczenie konkretnej kwoty do zapłaty.

Nowy podatek minimalny – jak obliczyć dochód i stratę?

Przedsiębiorcy mogą wyliczyć kwotę, którą będą musieli uiścić przy zeznaniu podatkowym, korzystając z jednego z dwóch dostępnych sposobów obliczania wartości podatku – sposobu klasycznego lub uproszczonego, znanego też pod nazwą „metody alternatywnej”.

Metoda klasyczna

Klasyczny podatek obliczony na zasadach ogólnych to suma trzech składowych:

• kwoty odpowiadającej 1,5% wartości przychodów podatkowych z działalności operacyjnej w konkretnym roku;
• kosztów finansowania dłuższego, poniesionych na rzecz podmiotów powiązanych w wysokości przekraczającej 30% podatkowej EBITDA;
• kosztów nabycia niektórych usług i praw niematerialnych w wysokości przekraczającej 3.000.000 zł + 5% EBITDA.

Aby odpowiednio obliczyć kwotę, konieczne będzie również dodanie części kosztów dodatkowych, które przekraczają ten limit, zgodnie z ustawą np. kosztów:

• a) usług doradczych, badania rynku, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, ubezpieczeń, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze,
• b) wszelkiego rodzaju opłat i należności za korzystanie lub prawo do korzystania z praw, lub wartości, o których mowa w art. 16b ust. 1 pkt 4–7,
• c) przeniesienia ryzyka niewypłacalności dłużnika z tytułu pożyczek, innych niż udzielonych przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, w tym w ramach zobowiązań wynikających z pochodnych instrumentów finansowych oraz świadczeń o podobnym charakterze – poniesionych bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotów powiązanych w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4 lub podmiotów mających miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju wymienionym w przepisach.

Metoda uproszczona

W przypadku sposobu alternatywnego cały proces wydaje się być zdecydowanie mniej skomplikowany. Za fundament wyliczenia podatku przyjmuje się 3% wartości przychodów, które pochodzą z działalności operacyjnej, jakie przedsiębiorca osiągnął w danym roku. Co ważne, do tego nie wliczają się zyski kapitałowe, a dodatkowo decydując się na metodę uproszczoną, należy pamiętać, by poinformować o tym fakcie odpowiednie organy podatkowe.

Dalsze etapy obliczenia kwoty – co można odliczyć?

Po ustaleniu podstawy konieczne jest przejście do kolejnych etapów wyliczenia kwoty. Jeśli podatnik CIT ma ku temu możliwości, ma prawo pomniejszyć uzyskaną wartość za pomocą odliczenia pewnych świadczeń (np. darowizn, ulg itd.). Po wykonaniu tego kroku należy uzyskaną różnicę pomnożyć przez stawkę podatku minimalnego, która wynosi 10%.

Kto jest wyłączony z podatku minimalnego?

Każdego właściciela firmy z pewnością jednak interesuje, czy w ogóle będzie narażony na koszty, z którymi wiąże się podatek minimalny. Zgodnie z założeniami do podatku zakwalifikowani zostaną:

• przedsiębiorstwa, mające swoją siedzibę albo zarząd na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, przez co podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (niezależnie od tego, w jakim miejscu je osiągają), podatkowe grupy kapitałowe,
• podatnicy prowadzący działalność poprzez założony na terenie Polski zagraniczny zakład, a którzy z działalności operacyjnej na dany rok nie osiągnęli udziału dochodu w przychodach powyżej 2% albo ponieśli stratę.

Niektórzy przedsiębiorcy mogą oczywiście liczyć na zwolnienie z podatku minimalnego, np. spółki komunalne, firmy, które dopiero rozpoczęły swoją działalność na rynku, instytucje finansowe czy przedsiębiorstwa górnicze, czerpiące publiczną pomoc. Podatek nie dotyczy również małych podatników oraz podatników postawionych w stan upadłości, likwidacji czy objętych postępowaniem restrukturyzacyjnym.

Podatek minimalny – podsumowanie

Nowości związane ze zmianami w prawie podatkowym należą do zagadnień, z którymi niewątpliwie powinien zapoznać się każdy przedsiębiorca. Choć zgodnie z obowiązującymi zasadami pierwsze rozliczenie będzie miało miejsce dopiero w marcu 2025 roku, to zdecydowanie warto wziąć temat na tapet już teraz. Zadbanie o prawidłowe wyliczenie wskaźnika rentowności czy skrupulatna analiza ustawy może pomóc firmie uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji zakwalifikowania do minimalnego podatku dochodowego.