Pomoc de minimis – do kogo jest adresowana?

Najważniejsze informacje

• Pomoc de minimis to ograniczone wsparcie dla przedsiębiorstw ze strony państwa lub instytucji.
• Przyznanie pomocy de minimis ma na celu wsparcie rozwoju przedsiębiorstw.
• Pomoc de minimis obejmuje różne formy wsparcia, także bezgotówkowe.
• Limit wsparcia dla jednego przedsiębiorstwa w obrębie pomocy de minimis to obecnie 300 tys. euro w ciągu 3 lat i 750 tys. euro dla firm realizujących usługi w ogólnym interesie gospodarczym.

Czym jest pomoc de minimis? Definicja

Udzielenie pomocy de minimis stanowi szczególny rodzaj wsparcia publicznego ze strony państwa lub określonych instytucji. Skierowane jest ono na rzecz przedsiębiorstw – przede wszystkim tych małych i średnich. Ten rodzaj wsparcia nie wymaga notyfikacji Komisji Europejskiej, bo ze względu na regulacje i relatywnie niedużą wartość nie jest w stanie zakłócić konkurencji na poziomie unijnym i pozostaje bez wpływu na wymianę handlową w obrębie wspólnoty. Nazewnictwo odnosi się tu bezpośrednio do łacińskiej paremii z prawa rzymskiego: „de minimis non curat lex”, czyli „prawo nie troszczy się o drobiazgi”. Wyróżnić można trzy główne źródła finansowania tego typu pomocy:

• fundusze unijne,
• fundusze krajowe,
• fundusze regionalne.

To państwo członkowskie Unii Europejskiej decyduje o wysokości oraz formie wsparcia, zazwyczaj jest ono bezzwrotne. Zasady szczegółowe są tu określone przez konkretne przepisy, w tym także te unijne. Podstawę prawną stanowią obecnie Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/2831 z dnia 13 grudnia 2023 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis oraz Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/2832 z dnia 13 grudnia 2023 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis przyznawanej przedsiębiorstwom wykonującym usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym. Przepisy zawarte w tych dokumentach według zapowiedzi mają obowiązywać do 31 grudnia 2030 r. Również polskie prawodawstwo uwzględnia kwestię pomocy de minimis. Istotna jest tu przede wszystkim Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. 2004 Nr 123 poz. 1291 z późn. zm.).

Zakres wsparcia i kwota pomocy de minimis

Przyznanie pomocy publicznej de minimis opiera się na określonych zasadach. Przede wszystkim zgłoszeniu Komisji Europejskiej nie podlega wsparcie publiczne dla pojedynczego przedsiębiorstwa w wysokości do 300 tys. euro brutto w ciągu 3 lat budżetowych. Dla firm realizujących usługi w ogólnym interesie gospodarczym pułap uzyskanej pomocy de minimis ustalono na poziomie 750 tys. euro brutto. Te kwoty określają sumę wsparcia otrzymywaną z kilku źródeł. Istnieją różne formy i rodzaje pomocy de minimis. Są to m.in.:

• dotacje w celach inwestycyjnych,
• zwolnienia podatkowe,
• refundacje,
• jednorazowa amortyzacja,
• kredyty oraz pożyczki na preferencyjnych zasadach,
• umorzenia odsetek ZUS,
• gwarancje kredytowe
• szkolenia,
• doradztwo specjalistyczne.

Celem pomocy de minimis nie jest w założeniu ratowanie firm w słabszej sytuacji finansowej. Ma ona służyć przede wszystkim rozwojowi przedsiębiorstw. Niemniej wsparcie finansowe dla działalności gospodarczej otrzymane na skutek kataklizmów i katastrof naturalnych również może stanowić pomoc de minimis. Co ważne, poza pewnymi wyjątkami wsparcie takie jest mocno ograniczone lub niemożliwe zwłaszcza dla przedsiębiorstw:

• prowadzących działalność w zakresie produkcji podstawowej produktów rybołówstwa i akwakultury;
• prowadzących działalność związaną z produkcją podstawową produktów rolnych;
• prowadzących działalność związaną z wywozem do państw trzecich lub państw członkowskich.

Wakacje od ZUS w związku pomocą de minimis

Wakacje składkowe, czyli zwolnienie z opłacania składek na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) to rozwiązanie zaliczane do katalogu działań z zakresu pomocy de minimis.

W polskim systemie prawnym zaczęło obowiązywać w 2024 roku. Wakacje od składek ZUS przy spełnieniu określonych warunków pozwalają przedsiębiorcy nie opłacać składek z wyłączeniem zdrowotnej za jeden wybrany miesiąc w roku kalendarzowym. W niektórych przypadkach może to stanowić znaczącą ulgę finansową i poprawić płynność przedsiębiorstwa. Wakacje składkowe to forma pomocy de minimis przeznaczona dla:

• przedsiębiorców z zarejestrowaną działalnością gospodarczą w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG);
• osób fizycznych, które prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą;
• wspólników w spółkach cywilnych.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby uzyskać wakacje składkowe?

Podstawą skorzystania z „wakacji składkowych” jest złożenie wniosku RWS o zwolnienie z obowiązku opłacenia składek za wybrany miesiąc. To czynność w pełni dobrowolna. Aby uzyskać zwolnienie z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przez jeden miesiąc, należy spełnić następujące warunki:

• zatrudnianie nie więcej niż 10 ubezpieczonych osób, włączając w to właściciela firmy;
• zgłoszenie do ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego w miesiącu poprzedzającym moment złożenia wniosku o zwolnienie;
• nieprzekroczenie przychodów w wysokości 2 mln euro w jednym z dwóch lat przed złożeniem wniosku lub ich brak w tym okresie;
• brak czynności zawodowych w wyniku umowy o pracę świadczonych przez właściciela firmy na rzecz innego pracodawcy w danym i poprzednim roku kalendarzowym.

Wniosek należy złożyć w miesiącu poprzedzającym planowane zwolnienie ze składek społecznych w danym roku kalendarzowym, a więc do końca listopada. Dokumenty składane po tym terminie nie są już rozpatrywane. Oczywiście dzieje się tak, gdy dotyczą bieżącego roku. Na uzupełnienie ewentualnych braków formalnych przedsiębiorcy przysługuje 7 dni od momentu wezwania i powiadomienia o tym fakcie przez instytucję. Wakacje od ZUS nie przysługują w przypadku opłacania wyłącznie składki zdrowotnej.

Jak monitorować otrzymanie i wykorzystanie udzielanej pomocy de minimis?

Do wniosku RWS o zwolnienie z obowiązku płacenia składek społecznych załączyć należy również zaświadczenie o pomocy de minimis otrzymanej już wcześniej lub ewentualnie określić jej wartość. To niezwykle ważne ze względów proceduralnych. Tę drugą czynność wykonuje się poprzez złożenie oświadczenia o otrzymanej wcześniej pomocy  w generatorze wniosku. W przypadku, gdy wsparcie miało miejsce w ciągu ostatnich 3 lat, należy wskazać:

• datę jego otrzymania,
• nazwę oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP) organu udzielającego pomocy,
• wartość gotówkową.

Te informacje są niezbędne przy okazji składania wniosku o wakacje ZUS związane z pomocą de minimis. To pozostaje niezwykle istotne. Przedsiębiorca musi bowiem wciąż dysponować limitem pomocy de minimis. Inaczej nie otrzyma zwolnienia z ZUS. Niewykorzystany limit pomocy de minimis wpływa również na możliwą wysokość kolejnego wsparcia. Oczywiście w niektórych sytuacjach określenie dokładnych wartości może być niezwykle trudne. Na szczęście są też sprawdzone sposoby, aby dowiedzieć się, czy limit otrzymanej pomocy związanej ze wsparciem publicznym nie został przekroczony. Wystarczy bowiem sprawdzić zapisy w systemie udostępniania danych o pomocy publicznej (SUDOP) dostępnym na stronie internetowej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Rejestr pomocy de minimis jest cennym źródłem informacji dla przedsiębiorców. Często korzystają z niego firmy, które zamierzają ubiegać się o zewnętrzne wsparcie finansowe dla swojej działalności. Wszelkie podmioty udzielające wsparcia mają bowiem na mocy prawa umieszczać tam swoje szczegółowe sprawozdania, wskazujące też wartość pomocy de minimis.

Obowiązki beneficjenta

To na wnioskującym spoczywa obowiązek pilnowania limitów odnośnie otrzymywanej pomocy de minimis. Wprawdzie nie ma on konieczności wykazywania jej w ewidencjach podatkowych, ale jest zobligowany do przechowywania dokumentacji dotyczącej otrzymanego wsparcia ze źródeł publicznych oraz jego wykorzystania. Są to wszelkie zaświadczenia, umowy, faktury czy dokumenty księgowe, które należy przedstawić w przypadku ewentualnej kontroli. Niemniej na wszelkie dane, także te uzyskiwane z bazy SUDOP, należy jednak patrzeć krytycznym okiem. Nie stanowią one bowiem oficjalnego zaświadczenia o wysokości otrzymanej pomocy de minimis. Poza tym tam również zdarzają się błędy. Najbezpieczniej samemu jest prowadzić szczegółową ewidencję otrzymanej pomocy de minimis. Większą pewność odnośnie kwot dają też zaświadczenia otrzymane bezpośrednio od właściwego urzędu skarbowego lub ZUS. O ile przy wsparciu gotówkowym łatwo wskazać konkretne kwoty, o tyle przy bezgotówkowym okazuje się to znacznie trudniejsze. W takich przypadkach przeliczane jest ono za pomocą określonych wzorów matematycznych.

Konsekwencje przekroczenia limitu pomocy de minimis oraz niewłaściwego jej wykorzystania

Przekroczenie limitu pomocy de minimis sprawia, że wsparcie z tego zakresu nie zostanie udzielone. Dotyczy to również form pomocy bezgotówkowej. Przedsiębiorstwo jest także w takiej sytuacji zobligowane do oddania kwot otrzymanych ponad limit wraz z naliczonymi odsetkami.

Również wykorzystanie pomocy finansowej niezgodnie z przeznaczeniem grozi sankcjami. Są to przede wszystkim:

• zwrot otrzymanej dotacji wraz z odsetkami,
• pozbawienie prawa do otrzymywania kolejnej pomocy de minimis.
• odpowiedzialność karnoskarbowa – zależna od stopnia przewinienia (grzywna i/lub kara ograniczenia albo pozbawienia wolności do lat 5).

Pomoc de minimis – podsumowanie

Pomoc de minimis to wsparcie udzielane przedsiębiorcom ze strony państwa lub instytucji. Co ważne, jest ono według zasady relatywnie nieduże. Według prawa taka pomoc nie może bowiem wpłynąć na stan konkurencji oraz wymianę handlową na poziomie Unii Europejskiej. Stąd też ustalone odgórnie limity. Przedsiębiorcy mają możliwość skorzystania z pomocy de minimis w wielu obszarach. Wachlarz dostępnych opcji pozostaje bardzo szeroki. Szczególną formą wsparcia jest tu zwolnienie z opłacania składek społecznych przez jeden miesiąc w roku. Obowiązkiem przedsiębiorcy pozostaje pilnowanie wykorzystanych już kwot, aby nie przekroczyć dopuszczalnych prawem limitów. Konsekwencje mogą być bowiem bardzo nieprzyjemne. Aby prawidłowo rozliczać się z pomocy de minimis warto korzystać ze wsparcia wyspecjalizowanego biura podatkowego lub prawnego. Zachęcamy do kontaktu w sprawach z tego zakresu z Centrum Księgowym.

FAQ – pytania dotyczące pomocy de minimis