Na czym polega trust?
Trust, będący jednym z kluczowych elementów anglosaskiego systemu prawnego (common law – prawo precedensowe), w Polsce jest pojęciem często nieznanym i mało zrozumiałym. Dlatego postaramy się przybliżyć ten temat, aby zrozumieć, co to jest trust i na czym polega jego działanie.
Z tego wpisu dowiesz się…
Geneza - czym jest trust?
Pierwsze wzmianki o trustach pochodzą z czasów średniowiecznej Anglii, kiedy to ziemie były przekazywane rycerzom na czas ich wypraw krzyżowych z zastrzeżeniem, że po powrocie majątek zostanie im zwrócony. Z czasem ta praktyka ewoluowała, doprowadzając do powstania instytucji trustu, która stała się fundamentem anglosaskiego systemu prawnego. Trust w najprostszym ujęciu, to umowa, w ramach której majątek (mogący być zarówno nieruchomością, akcjami, pieniędzmi itp.) jest przekazywany przez założyciela trustu – donatora (settlor) zarządcy (trustee), który zobowiązany jest zarządzać tym majątkiem w najlepszym interesie beneficjentów (osób, które mają skorzystać z majątku) lub w celu osiągnięcia określonego celu.
Zastosowanie trustu
Trust może być używany w wielu sytuacjach, między innymi do ochrony majątku przed roszczeniami wierzycieli, minimalizowania podatków, zarządzania majątkiem na rzecz małoletnich czy osób niepełnosprawnych, czy też w celu przekazania majątku dziedzicznego w sposób kontrolowany i elastyczny. Przykładowo, w przypadku małoletnich, trust pozwala na wyznaczenie osoby zarządzającej majątkiem do momentu, gdy dziecko osiągnie pełnoletność. W przypadku osób niepełnosprawnych trust może gwarantować, że majątek będzie odpowiednio zarządzany, aby zapewnić beneficjentowi odpowiednią opiekę i wsparcie. Trusty są także często stosowane w planowaniu sukcesji, pozwalając założycielowi na określenie, w jaki sposób majątek ma być rozdzielony po jego śmierci, unikając przy tym potencjalnych konfliktów rodzinnych.
Na czym polega trust w praktyce? Przykłady zastosowania
Konkretnym przykładem może być sytuacja, gdy osoba prywatna (settlor) przekazuje swoją nieruchomość jako donator na rzecz trustu, którego zarządcą (trustee) jest wyznaczona przez nią osoba, np. prawnik. Beneficjentem może być np. dziecko settlora. Mimo iż zarządcą jest prawnik, to dziecko czerpie korzyści z nieruchomości, np. wynajmuje ją lub mieszka w niej. W tym przypadku, mimo że tytuł własności do nieruchomości przechodzi na trustee, to beneficjent zachowuje prawa do korzystania z niej. Trustee ma obowiązek dbać o dobro beneficjenta i zarządzać majątkiem zgodnie z założeniami trustu, nie może jednak wykorzystywać go dla własnych korzyści.
Innym przykładem trustu może być sytuacja, w której osoba starsza, pragnąca zadbać o swoją przyszłość, przekazuje część swojego majątku na rzecz trustu, z zastrzeżeniem, że dopóki żyje, korzysta z jego dochodów, a po jej śmierci majątek ma przypaść wyznaczonym beneficjentom, na przykład wnukom.
Czy trust jest możliwy w Polsce?
Trust, będący charakterystyczną instytucją prawa anglosaskiego, budzi zainteresowanie również w Polsce. Czy jednak możliwe jest założenie trustu w świetle polskiego prawa? Bezpośrednio polskie przepisy nie przewidują instytucji trustu w takim kształcie, jak jest to znane z krajów anglosaskich. Polski system prawny nie rozpoznaje bowiem dokładnie takiej samej formy zarządzania majątkiem na rzecz beneficjentów.
Mimo to, istnieją w Polsce inne mechanizmy prawne, które mogą pełnić funkcje zbliżone do trustu. Na przykład fundacje czy pewne formy zarządzania majątkiem, które pozwalają na pewien stopień izolacji majątku i zarządzania nim w interesie określonych osób czy celów. Choć nie są one dokładnym odpowiednikiem trustu, to mogą być dostosowane do potrzeb założyciela w taki sposób, aby osiągnąć podobne cele, jakie realizowane są za pomocą trustu w krajach anglosaskich.
W praktyce, osoby pragnące skorzystać z rozwiązań zbliżonych do trustu na terenie Polski, często korzystają z usług prawników specjalizujących się w międzynarodowym prawie cywilnym, aby móc efektywnie zarządzać majątkiem w sposób zbliżony do założeń trustu, ale dostosowany do polskiej rzeczywistości prawnej.
Założenie trustu przez polskiego obywatela za granicą
To, że w Polsce w zasadzie nie jest możliwe utworzenie trustu nie oznacza, że nie może tego dokonać polski rezydent podatkowy za granicami naszego kraju. Struktura przedsiębiorstwa może być poukładana w taki sposób, że jej udziały na podstawie umowy trustu przekazane są powiernikowi. De facto więc udziały zarejestrowane są w rejestrze na powiernika, jednak działa ona na rzecz beneficjentów trustu.
Co z zyskami? Warunki trustu za granicą zazwyczaj zobowiązują powiernika do przekazywania beneficjentom dywidendy wypłacanej przez spółkę oraz innych dóbr, wiążących się z posiadania udziałów.
W kontynentalnym modelu prawa cywilnego trust możliwy jest w Szwajcarii i Liechtensteinie. Na świecie umowy trustu stosuje się przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, Anglii czy Nowej Zelandii. Z całą pewnością powołanie trustu może być ciekawą formą zarządzania majątkiem. Należy mieć jednak na uwadze kwestie prawne z tym związane, aby uniknąć przykrych niespodzianek i potencjalnych negatywnych konsekwencji.